Mycielski Józef h. Dołęga (1733–1789), poseł na sejmy, wojewoda inowrocławski. Ur. w Lesznie, ochrzczony 7 III 1733, był najstarszym synem Macieja (zob.) i Weroniki Konarzewskiej, starościanki konińskiej (zm. 1762), bratem Stanisława (zob.). Dziedziczył z ogromnej fortuny rodzicielskiej klucze: Szubin w pow. kcyńskim, Szamotuły w pow. poznańskim, Tuliszków w pow. konińskim, Chocieszewice (z Dłonią i Kołaczkowicami) oraz Gorzyce z Gorzyczkami w pow. kościańskim. Matka za konsensem królewskim z r. 1754 scedowała mu w r. 1756 starostwo konińskie. Podobnie jak i ojciec, ściśle trzymał M. ze spowinowaconymi z sobą Radziwiłłami (hetman Michał Radziwiłł miał za żonę Annę, siostrę M-ego). W r. 1754 na sejmiku starodubowskim w Wilnie M., mimo zgłaszanych przeciwko niemu protestów, został, jako kandydat Radziwiłła, posłem na sejm warszawski. Zabierał na nim kilka razy głos w sprawie ordynacji ostrogskiej, zalecając oddanie jej w administrację. W początkach 1755 r. otrzymał od hetmana szarżę generała-adiutanta buławy w. lit. i stopień oberstlejtnanta w regimencie pieszym tejże buławy. Opatrzony przez Radziwiłła ciężkim trzosem, wyjechał w marcu 1755 za granicę. Szlak jego podróży wiódł przez Wrocław, Drezno, Pragę, Ratyzbonę, Stuttgart i Mannheim. Wszędzie, legitymując się polecającymi listami Radziwiłła, przyjmowany był niemal jak udzielny książę. W Lunéville zatrzymał się u spokrewnionego z sobą króla Leszczyńskiego (6–24 V). Podążył następnie do Paryża, skąd składał wizyty na królewskim dworze w Wersalu i w Compiègne. Polował z Ludwikiem XV, królowa Maria Leszczyńska żaliła się przed nim ze łzami w oczach, «że swego kraju nie zna, i że go już znać nie będzie». W Paryżu uzupełniał braki z języka francuskiego. W styczniu 1756 wezwany przez Radziwiłła do powrotu, musiał jednak pozostać w Paryżu ze względu na długi. Dopiero po 8 miesiącach wykupiła go matka. Po powrocie odzyskiwał nadwątlone zaufanie książęcego szwagra przez częste i szczegółowe informacje z terenu Wielkopolski i jej pogranicza o przebiegu wojny siedmioletniej. Dn. 4 I 1759 otrzymał rangę pułkownika w regimencie pieszym buławy w. lit., a we wrześniu t.r. szarżę generała-majora. W r. 1761 posłował z woj. kaliskiego na nadzwycz. sejm w Warszawie (27 IV – 2 V). W końcu maja t.r. otrzymał patent na generała-lejtnanta w. lit. Jako delegat woj. poznańskiego jeździł w maju 1763 do prymasa Władysława Łubieńskiego i Jerzego Mniszcha, a w czerwcu do hetmana Jana Klemensa Branickiego, by spowodować interwencję w Berlinie oraz przysłanie osłony zbrojnej przed zdzierstwami Prusaków.
Po śmierci hetmana Michała Radziwiłła M. zgłosił swe usługi jego synowi Karolowi. W czasie bezkrólewia prowadził agitację przeciwko «familii». Na rozdwojonym średzkim sejmiku przedkonwokacyjnym stronnictwo hetmańskie uzyskało dużą przewagę. Z jego ramienia M. został (11 II 1764) posłem z woj. poznańskiego. Dn. 7 V podpisał przeciwko Czartoryskim manifest oblatowany w grodzie warszawskim. Widząc jednak nieudolność Radziwiłła i innych przywódców stronnictwa hetmańskiego, przeszedł na stronę Czartoryskich i jako poseł z woj. poznańskiego na sejm elekcyjny podpisał wybór Stanisława Poniatowskiego. W r. 1765 był deputatem z woj. poznańskiego na Trybunał Piotrkowski i z jego ramienia został delegowany do króla, którego 17 II witał w Warszawie w imieniu prowincji wielkopolskiej. Sejm 1766 r. powołał M-ego do sądów zadwornych asesorskich kor. Dn. 9 V t.r. król przyznał mu Order Św. Stanisława. Od agitacji przedradomskiej w r. 1767 trzymał się z obu braćmi (Michałem i Stanisławem) z daleka i aktu tej konfederacji nie podpisał. W jesieni 1768 przystąpił jednak do konfederacji barskiej. Ok. 10 XII został wybrany w Starymdworze pod Międzyrzeczem do 4-osobowej Rady Regimentarskiej zwanej później Marszałkowską, która urzędowała do początków sierpnia 1769. Wiosną 1770, gdy Rosjanie zajęli Poznań, M. złożył reces w grodzie poznańskim. Przez cały czas konfederacji przebywał we Wschowie, utrzymując z jej przywódcami bliskie stosunki. Dn. 7 XII 1771 wziął udział w zjeździe wschowskim, na którym zadeklarował ponowne swe przystąpienie do konfederacji, a następnie poparł elekcję Józefa Zaremby na marszałka województw wielkopolskich.
Po upadku konfederacji barskiej M. wchodził do Rady Województw Wielkopolskich, wbrew królowi i ministerium, działającej pod egidą Augusta Sułkowskiego. Aby uchronić województwa przed rabunkiem Prusaków, M. podpisał 8 IX 1772 na zjeździe wschowskim zawarty z gen. pruskim F. Lossowem kontrakt na dostawę do magazynów pruskich ogromnej ilości – 240 000 wiertli zboża. Sejm rozbiorowy konstytucją «Nagroda zasłużonych» przyznał mu w r. 1775 prawem emfiteutycznym na lat 50 starostwo konińskie z wójtostwami, sołectwami i wybraniectwami. Sejm ten powołał go do 9 komisji dla rozsądzenia spornych spraw majątkowych na terenie Wielkopolski. M. był wówczas również przewodniczącym komisji demarkacyjnej przy ustalaniu granicy polsko-pruskiej po pierwszym rozbiorze. Za swą pracę zyskał uznanie króla i władz Rzpltej. Dn. 15 VII 1776 został marszałkiem średzkiego sejmiku przedsejmowego, wycofując uprzednio swą kandydaturę na posła.
Dn. 20 VII 1777 M. nadał Szamotułom bardzo postępowe przywileje, zwane ustawami (rozszerzone w r. 1786), w których dla przyspieszenia rozwoju miasta, a w szczególności podniesienia rzemiosła i handlu, zapewniał zakładającym swe warsztaty i wznoszącym domy pomoc w postaci pożyczek pieniężnych, budulca i zwolnień podatkowych. Z podobnej pomocy korzystali pogorzelcy i ci, «którzy stare domy na nowe formować będą». Dla utrzymania właściwej i estetycznej przebudowy i rozbudowy miasta budynki mogły być wznoszone tylko «podług abrysu», wydawanego z zamku. M. otaczał opieką ludność żydowską, a ustawy szamotulskie z r. 1777 wydał również w języku niemieckim. W r. 1786 wzniósł w Szamotułach własnym kosztem dom modlitwy dla ludności protestanckiej. Od ok. r. 1760 rozpoczął budowę wspaniałego pałacu w Chocieszewicach (dziś włączone do Pępowa). W r. 1783 król proponował mu marszałkostwo Trybunału Kor., ale M. wymówił się słabością zdrowia. Dn. 9 I 1784 otrzymał wreszcie długo oczekiwaną godność senatorską: urząd wojewody inowrocławskiego, za który dziękował królowi na sejmie 20 X t.r. Tegoż dnia na sesji sejmowej złożył jako delegowany do egzaminowania Rady Nieustającej sprawozdanie z jej działalności. Sejm ten powołał M-ego na sędziego sejmowego w kadencji drugiej (1 VI – 30 IX 1785). Funkcję tę pełnił również z ramienia sejmu 1786 r., także w kadencji drugiej (1 VI – 10 IX 1787). W r. 1785 otrzymał Order Orła Białego. Zmarł M. we Wrocławiu 19 X 1789 i został pochowany w Gostyniu.
Z zawartego 10 XII 1758 w Nowej Wsi pod Wronkami małżeństwa z wojewodzianką kaliską Franciszką Koźmińską (zm. 5 VII 1810), która miała w dożywociu majątki Górkę i Różę, M. pozostawił synów: Michała (1760–1815), starostę konińskiego, kawalera Orderów Św. Stanisława i Orła Białego, oraz Stanisława (zob.), i córkę Annę (zm. 1829), zamężną za Wincentym Potockim, podkomorzym w. kor.
Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol.; Enc. Wojsk.; Słown. Geogr., IV 336, XI 778, 782; Uruski; Żychliński, V 160–2; Łoza, Kawalerowie; – Borowiak J., Stan posiadania gospodarstw chłopskich w królewszczyznach powiatu konińskiego na schyłku XVIII w., „Roczn. Dziejów Społ. i Gosp.” R. 18: 1956; Dzieje Wielkopolski, P. 1969 I; Konopczyński W., Mrok i świt, W. 1911; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Łukaszewicz J., Krótki statystyczno-historyczny opis miast i wsi w dzisiejszym powiecie krotoszyńskim, P. 1869 I 366; Ostrowska-Kębłowska Z., Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII w. w Wielkopolsce, P. 1969; Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, W. 1970; – Diariusze sejmowe z w. XVIII, III; Diariusz sejmu ekstraordynaryjnego… 1761, [b.m. i r.]; Elektorów poczet; Księgi Referendarii Koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, W. 1955–7 I–II; Lipski J., Noty generała brygady wielkopolskiej, Drezno 1871 s. 25, 66, 80; Listy Wojciecha Jakubowskiego do Jana Klemensa Branickiego, W. 1882 s. 61; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1878; Mémoires du roi Stanislas-Auguste, II; Opisy i lustracje Poznania z XVI–XVII w., P. 1969; Vol. leg., VII 107, 214, VIII 140, 242–3, 245, 293, 336, 340, 348, 359, 366, 376, IX 9, 32; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V 10162, 10163, 10172, Tzw. Metryka Litewska XI 14, Zbiór Anny z Potockich Branickiej L I 14–00, Zbiór Branickich z Suchej 69/81 k. 70; Arch. Państw. w P.: Majątek Kobylepole Mycielskich, Rel. Grodz. Konin. 83 k. 36, Pozn. nr 602 k. 34, nr 609 k. 110, nr 633 k. 374; B. Kórn.: rkp. 1378 s. 11, 85–92, Arch. Zaremby 2111; B. PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, rkp. 8349 (Lauda warszawskie); – Informacje Włodzimierza Dworzaczka.
Wacław Szczygielski